Zabytki

Skoro były już miasta, nie może zabraknąć zabytków. Przedstawiam kilka wybranych, wszystkie wymienione, znajdują się w Rzymie. Jest to rozległe, znane miasto, stolica Włoch, nie brakuje w nim atrakcji, w tym pięknej architektury, pomników, zabytkowych placów. Myślę, że zabytki z tego miejsca na przykłady nadają się idealnie.

Rzym z lotu ptaka

Koloseum

Nazywane też Amfiteatrem Flawiuszów. Właściwie wizytówka Włoch, rozpoznawalny element. Nadgryziona przez czas i działalność ludzi konstrukcja, pamiętająca czasy świetności Imperium Romanum. Niegdyś służąca za cyrk, w którym ku uciesze tłumów przelewano krew niewolników, zwierząt, gladiatorów, ostatnie widowiska odbywały się tu w VI wieku potem budowla była używana jako m. in. twierdza.

Ołtarz ojczyzny

Stoi na Placu Weneckim, kolosalny, marmurowy. Wzniesiony na pamiątkę zjednoczenia Włoch. W latach dwudziestych umieszczony został tam Grób Nieznanego Żołnierza. Obecnie warto zwiedzić kompleks od środka ze względu na instalowane tam często wystawy.

Pomnik wilczycy

W centrum zaprojektowanego przez Michała Anioła placu Piazza del Campidoglio, czyli Kapitolu, znajduje się posąg Marka Aureliusza, jednaj nas w tej chwili bardziej interesuje znajdujące się na tyłach muzeum. To w nim umieszczona została słynna rzeźba wilczycy kapitolińskiej, odlanej z brązu. Według legendy to właśnie ona miała wykarmić Romulusa – założyciela Rzymu i jego brata bliźniaka – Remusa.

Piazza del Popolo

Jeden z najbardziej znanych placów Rzymu ulokowany w jego północnej części. Widok placu jaki aktualnie możemy zaobserwować został zaprojektowany przez Giuseppe Valadiera w stylu neoklasycystycznym. Znajduje się na nim kilka kościołów m.in. Santa Maria del Popolo oraz kaplica Chigi.

Panteon

Ogromna świątynia na Polu Marsowym, zbudowana na bazie koła. Jeden z najlepiej zachowanych zabytków z czasów Cesarstwa, zwieńczona jedną z największych i najpiękniejszych kopuł na świecie, obecnie służy jako świątynia katolicka.

Fontanna di Trevi

Znajdujący się w pobliżu Panteonu monument, najsłynniejsza barokowa fontanna w Rzymie. Turyści często wrzucają do fontanny monety, żeby „zapewnić” sobie powrót do Rzymu w przyszłości.

Via Appia Antica

Najstarsza droga świata, zapoczątkowana ok. 300 roku p.n.e. z rozkazu Appiusza Klaudiusza. Wiedzie nie tylko wśród ruin, ale również między grobowcami, które zostały ustanowione na poboczach ze względu na panujący w ów czas zakaz grzebania zmarłych w granicach miasta.

Oczywiście jest to tylko namiastka zabytków Rzymu, a ledwie ułamek miejsc wartych poznania we Włoszech.

***

Italia

We włoskim rytmie - muzyka

Kraj szczególny pod względem kultury – Włochy, ojczyzna wielu nurtów artystycznych. Kolebka europejskiej architektury, malarstwa, czy muzyki, która stała się zalążkiem wielu nowych gatunków. To właśnie z tego kraju pochodzi opera.

Kulturowe dziedzictwo religijne

Początki muzyki włoskiej pamiętają zaczątek naszej ery, konkretniej czasy rzymskie i IV wiek. Pierwsze wykonywane w tym kraju utwory poddane zostały wpływowi katolicyzmu, więc były to głównie wykorzystywane podczas obrzędów, pieśni liturgiczne. Nazwano je chorałem gregoriańskim ze względu na papieża Grzegorza I. Następnie powstała odmiana wymienionego wcześniej gatunku – chorał ambrozjański. Dominacja tego typu pieśni trwała aż do pojawienia się hymnów religijnych (laudi spirituali) w XIII wieku. Ich fenomen polegał na zmianie z pieśni jednogłoskowych na chóralne. Jednym z twórców tego stylu był Giovanni da Cascia.

Przez renesans do baroku

Madrygały pieśni śpiewane na 4, 5 głosów były pierwszym przejawem muzyki świeckiej. Zapoczątkowały one kształcenie kunsztu śpiewaczego i dawanie pokazu umiejętności podczas występów publicznych. Oczywiście w dalszym ciągu rozwijała się muzyka kościelna, kształtowały się takie formy jak motet, czyli gatunek muzyczny, wokalny a capella (bez instrumentów) lub wokalno-instrumentalny. Wśród utworów świeckich pojawiły się canzonetta, villanella czy pieśni karnawałowe. Szczególne ważna była szkoła wenecka, to w niej ukształtowały się gatunki: toccata (o charakterze improwizacyjnym, przeznaczona pod instrument klawiszowy), ricercar (utwory imitacyjne i swobodne), canzona (forma poetycka, na utwory wokalne i instrumentalne).

Ośrodki muzyczne

Trzema centrami muzycznymi Włoch były Wenecja, Florencja i Neapol. Każde z nich skupiało elitę świata artystycznego, każde z nich przyczyniło się do wypracowania nowego nurtu. To z tą biorą się określenia szkół: weneckiej, florenckiej, neapolitańskiej.

Wenecja – miasto uważane za kolebkę muzyki instrumentalnej, swoje wpływy wywierała już w renesansie. Rozwijała się tu zarówno muzyka kościelna – ze względu na bazylikę św. Marka – jak i świecka – dla bogatych mieszczan.

Skupiająca znakomitych poetów, grupa Camerata wygodnie usadowiła się w Florencji, której przyniosła sławę tworząc początki opery.

Jednak to w Wenecji rozkwitł ten gatunek, to tam powstały pierwsze w europie teatry operowe.

Pierwszymi twórcami operowymi byli Claudio Monteverdi i Alessandro Scarlatti.

Widok na Neapol

Muzyka instrumentalna

Muzyka instrumentalna, poza operową zyskała szczególne wrażenie. Jednym z bardziej znanych Włoskich kompozytorów był Antonio Vivaldi. Dzięki modzie na muzykę skrzypcową nastąpił również rozkwit lutnictwa. Niccolo Paganini – najpopularniejszy wirtuoz pierwszej połowy XIX wieku również był Włochem. Powstawały utwory orkiestrowe jak i solowe. Zapoczątkowane zostały nowe formy muzyczne, takie jak solowy koncert instrumentalny z orkiestrą (A. Vivaldi), czy sonata klawesynowa (D. Scarlatti). Ze względu na sytuację polityczną w kraju, w wieku XIX zaczęła dominować Opera wzbogacona elementami patriotycznymi. Z wiekiem XX na pierwszy plan wróciła muzyka instrumentalna. Pojawiła się twórczość awangardowa w wykonaniu m.in. S. Bussottiego. Szczególnego znaczenia nabrał Mediolan, w którym w późniejszym czasie powstało pierwsze studio muzyki elektronicznej.

***

Italia

Szczypta kultury

Włosi  – ludzie impulsywni, nieco zarozumiali, spontaniczni, a przede wszystkim lubiący korzystać z pełni życia. Naród z reguły wesoły i uwielbiający zabawy, czego dowodem jest wiele lokalnych świąt i uroczystości tzw. fiest.

Najczęstszą okazją do świętowania są m. in. dni miejscowych patronów. Organizowane są w ów czas procesje pod czas, których obnosi się relikwie i podobizny danego świętego, wszystkiemu towarzyszą muzyka i występy.

Przed bożym narodzeniem w Neapolu odbywają się targi szopek, których tradycję zainicjował św. Franciszek z Asyżu.

Zdecydowanie najbardziej znanym świętem lokalnym jest trwający pięć dni przed Środą Popielcową, karnawał w Wenecji. Specjalnie na ten dzień do miasta zjeżdża się wielu turystów, by móc oglądać ogromną paradę, pomysłowe kostiumy i piękne maski.

Nie uświadczymy tu jednak zbyt wielu ogólnonarodowych świąt. Zdecydowanie jednym z najbardziej powszechnych świąt jest Wielkanoc, obchodzona przez liczne procesje podczas, których po ulicach obnoszone są figury ukrzyżowanego Jezusa, a między tłumami można spotkać śpiewające pokutne pieśni, zakapturzone postacie noszące habity.

Colomba Pasquale – tradycyjne, wielkanocne ciasto drożdżowe z bakaliami, o kształcie mającym przypominać gołębicę w locie

Obchody dnia wszystkich świętych znacznie nie różnią się od tych znanych w Polsce. Ludzie odwiedzają groby bliskich i palą na nich świeczki. Przyrządzane jest w ów czas grano cotto, czyli gotowana z winem pszenica, podawana z orzechami włoskimi i kawałkami czekolady. Oprócz tego dzieci otrzymują drobne upominki w imieniu ich zmarłych krewnych.

We Włoszech panuje kult dobrego jedzenia i przebywania z rodziną. Oczywiście w południe obowiązuje czas drzemki popołudniowej zwanej sjestą.

Włosi bardziej niż do kraju są przywiązani do danego regionu. Są one zwykle bardzo odmienne od siebie, różnią się tradycjami, standardem życia, krajobrazem, dialektami, a przede wszystkim – lokalnymi świętami.

Pomimo tego, że Włochy są krajem praktycznie jednonarodowościowym, pewien wpływ obcych kultur można zauważyć w rejonach przygranicznych, gdzie zależnie od graniczącego państwa oprócz włoskiego obowiązują np. słoweński czy francuski.

Mapa regionów Włoch

Szczególną odrębnością charakteryzują się włoskie wyspy. Przykładowo mieszkańcy Sardynii uważani są przez niektórych za odrębny naród, pomimo tego, że to właśnie Sardynia była inicjatorką zjednoczenia kraju w XIX wieku.

Krajobraz Sardynii

Włoska tradycja i kultura artystyczna odcisnęła swoje piętno na sztuce i kulturze innych krajów Europy. Kraj jest m. in. kolebką renesansu i baroku. To właśnie z tond pochodzą tak znane postacie jak np. Michał Anioł czy Leonardo da Vinci.

***

Italia

Kilka miast wartych uwagi

Rzym

Jak można by było nie wspomnieć o tym mieście? Posiada wiele atrakcji turystycznych, na Panteonie zaczynając, a Koloseum kończąc. Jest to właściwie wizytówka Włoch, pełna pięknej architektury. Całego Rzymu na pewno nie da się należycie zwiedzić za jednym wyjazdem.

Wenecja

Znana ze swoich „wodnych dróg”, na których gondole zastępują samochody. Pomimo ludzi o opinii „najbardziej nieuprzejmych we Włoszech”, miasto podbija serca swoim urokiem. Warto się tam udać szczególnie w okresie karnawału weneckiego, czyli najbardziej popularnej imprezy tego typu w Europie.

Florencja

Kolebka renesansu, piękne miasto poetów, malarzy, architektów. Pomimo napływających co roku fal turystów, jest wciąż niezwykle atrakcyjnym miejscem. Jej pięknu trudno się oprzeć.

Piza

Miasto położone jest w już samej w sobie urokliwej Toskanii. Na pewno każdy słyszał o Krzywej Wierzy w Pizie – dzwonnicy katedralnej – wykorzystanej przez Galileusza do eksperymentu ze spadkiem swobodnym ciał, jest ona z pewnością razem z zabytkowym śródmieściem – obowiązkowym punktem wycieczki do tego miasta.

Padwa

Leżące niedaleko Wenecji miasto jest jednym z częstszych celów wycieczek. W swoim kompleksie posiada jeden z najstarszych uniwersytetów w Europie, czy bazylikę św. Antoniego.

bazylika św. Antoniego

Werona

Miasto pełne uliczek, rzymskich i średniowiecznych zabytków, będące miejscem akcji szekspirowskiego dramatu o tytule „Romeo i Julia”, to właśnie dzięki temu dziełu zyskało swoja popularność. Co ciekawe przy Via Cappello znajduje się „dom Julii”, w niewielkiej odległości „dom Romea”. Oczywiście są to tylko atrakcje turystyczne.

Mediolan

Zmienne miasto kontrastów, włoska stolica mody, kuszące bogactwem pomników, muzeów pałaców i kościołów, to tutaj znajduje się słynna opera La Scala. 

wnętrze opery La Scala

To tylko niektóre z wartych odwiedzenia miejsc, a jest ich o wiele, wiele więcej.

***

Italia

Nieco historii

Pomimo tego,że Ligurowie byli pierwszym ludem, który osiedlił się na półwyspie apenińskim to Etruskowie doszli do największej potęgi (od VIII w. p.n.e.). Swoja cywilizację organizowali w sposób podobny do greckich państw-miast. Rzym – jedno z tego typu polis w wyniku licznych walk zdołało osiągnąć dużą władzę (najpierw lokalną, potem w całym regionie) poczynając od 509 roku p.n.e. Rzym rządził się według zasad demokratycznych (pełne prawa posiadali tylko wolni mężczyźni), był republiką.

Po pewnym czasie Rzymianie zjednoczyli lub podbili wszystkie plemiona Półwyspu Apenińskiego i zabrali się za podbój sąsiednich krain basenu Morza Śródziemnego (od III w. p.n.e.). Niestety tak wielkie, oparte na pracy niewolniczej imperium było ciężkie do zarządzania, powstawały konflikty wewnętrzne i wojny. Po tym burzliwym okresie władzę dyktatorską objął Gajusz Juliusz Cezar (I wiek p.n.e.).

                                      

Juliusz Cezar z cyklu Asteriks

Niestety jego zasztyletowanie w 44 roku p.n.e. nie przywróciło republiki, gdyż 13 lat później obecny władca – Oktawian August – rządy monarsze z zachowaniem pozorów rządów republikańskich, czyli pryncypat. Podczas jego panowania Imperium osiągnęło szczyt swojej potęgi.

                                      

Mapa Imperium Rzymskiego

Niestety późniejszemu rozkładowi nie mogły zapobiec ani wprowadzenie dominatu – władzy absolutnej, ani ustanowienie chrześcijaństwa religia panującą. Początek upadku potęgi Rzymu naznaczyły najazdy Franków i Gotów (połowa III wieku p.n.e.). W 395 roku nastąpił rozpad Cesarstwa Rzymskiego na zachodnie i wschodnie.

                                       

Mapa podziału

W 476 roku upadło Cesarstwo Zachodniorzymskie, ta data jest uznawana również za koniec epoki starożytnej. Na półwyspie swoje państwo utworzyli Ostrogoci.

W 754 roku powstało Państwo Kościelne. Król niemiecki Otton I podbił Rzym (miasto) i w 962 roku koronował się na Cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Reszta wieku zeszła na walkach i sporach o władzę zwierzchniczą między papieżem, a cesarzem. Spór osłabił obie strony.

Południe Włoch w IX wieku zostało najechane przez Arabów, potem Normanów, w końcu znalazło się pod panowaniem Hiszpanii.

W okresie XIV i XV wieku rozwiną się renesans, czyli odrodzenie – czas niebywałego rozkwitu kultury.

Flaga Włoch

W XVI i XVII wieku Włochy przeżyły okres ekonomicznego upadku, który zakończyło dojście Napoleona do władzy i upadek feudalizmu, co zainicjowało ruch zjednoczeniowy.

W latach 1860-1871 ruch narodowowyzwoleńczy doprowadził do zjednoczenia Włoch pod zwierzchnictwem króla Wiktora Emanuela II.

Frustracja narodu spowodowana I wojną światową doprowadziła do powstania faszyzmu. W 1922 roku władzę objął B. Mussolini, przejęcie polityki faszystowskiej (w Niemczech panował nazizm) przez Hitlera przyspieszyło wybuch II wojny światowej. W 1943 roku obalono Mussoliniego co spowodowało wprowadzenie Włoch w stan wojny z Niemcami.

Polacy odegrali istotna rolę w walkach na froncie włoskim np. 18.05.1944 rok, Monte Casino zdobył II Korpus Polski.

Włoch zostały ogłoszone republiką w 1946 roku, przyłączyły się do NATO w 1949, były współzałożycielem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w 1957 roku.

Obecnie we Włoszech panuje ustrój republiki parlamentarnej, premierem jest Paolo Gentiloni, a prezydentem Sergio Mattarella.

                     

                Paolo Gentiloni                                              Sergio Mattarella

Ciekawostka

Powiedzenie "wszystkie drogi prowadza do Rzymu" odnosi się do czasów świetności Imperium Romanum, gdy było ono naprawdę rozległe (patrz mapa I).

                          

Rzymianie byli doskonałymi budowniczymi dróg, wiele z ich dzieł przetrwało do naszych czasów, w bardzo dobrym stanie.

***

Italia

Kuchnia włoska

Nawyki żywieniowe Włochów

Włoska jest jedną z najbardziej popularnych kuchni europejskich zaraz obok francuskiej.

Słynie z tego, że jest uznawana za jedną z najzdrowszych w Europie.

Głównymi składnikami potraw włoskich są: ryby, jarzyny, oliwa, pomidory, świeże owoce oraz cała gama przypraw od oregano, tymianku, rozmarynu, bazylii, pieprzu aż po dużą ilość sera parmezanu. Nie nie może oczywiście zabraknąć też cebuli, czosnku oraz oliwek. Potrawy rybne, mączne oraz owoce morza są specjalnością tego kraju.

Musimy pamiętać jednak, że Włochy to w sumie 20 różnych regionów, mających dodatkowo swoje specjalność. I tak w Turynie należy spróbować kurczaka, we Florencji befsztyka, w Bolonii sos mięsny (bolognese), w Neapolu tradycyjną pizzę margheritę, w rejonie Valle d'Aosta fondue (rozpuszczone sery),a w Emilia-Romania faszerowane pierożki.

Zauważamy też pewną zależność - im bardziej na południe Włoch, tym częściej spotkamy się z daniami na bazie owoców morza oraz oliwy z oliwek. Natomiast na północy kraju częściej zetkniemy się z daniami mięsnymi, pizzą, makaronami i serem.

                                      

W tradycyjnym włoskim domu spożywanie głównych posiłków odbywa się w sposób niezwykle uroczysty. Zaczyna się od przystawki, czyli wędlin, serów,sałaty czy sufletu, do tego napój – aperitif Campari. Następnie przychodzi kolej na pierwsze danie, czyli makaron ryż, albo zupa, potem drugie danie w skład którego wchodzi ryba lub mięso i do tego sałatki albo warzywa gotowane na parze. Jako napój do dania głównego, Włosi preferują Grappę – słynną włoską wódkę lub czerwone wino: Barolo (męskie) i Barbaresco (żeńskie). Do wielu dań dodawany jest dodający specyficznego smaku potrawie – ser parmezan. Uwieńczeniem posiłku jest oczywiście deser, czyli owoce, lody, sorbety, tiramisu bądź panna cotta oraz napój - kawa cappucino, espresso lub likier Amaretto.

                                    

Posiłki włoskie

Włoskie Śniadania – La colazione różni się od polskiego, gdyż składa się głównie z produktów słodkich, jego podstawę stanowią kawa espresso i rogalik (cornetto) lub tost z kremem i herbatniki (biscotti).

Obiad włoski – La pranzo się zazwyczaj z 2 dań. Na pierwsze podawany jest makaron, a na drugie mięso albo ryba z dodatkiem warzyw i ziemniaków. Po obiedzie pije się kawę espresso podawaną z deserem, czyli lodami bądź tiramisu. Typowa włoska kawa to espresso, natomiast kawa rozpuszczalna jest dużo mniej popularna i kosztuje znacznie więcej.

Kolacja włoska – La cena jest najbardziej obfitym i zarazem najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia, spożywa się ją około dwudziestej. To doskonały moment na spotkania w gronie przyjacielskim i rodzinnym.

Przykładowe dania włoskie

• Spaghetti – potrawa na bazie makaronu podawana wymieszana z odpowiednim sosem , oraz posypana serem, głównie parmezanem.
• Pizza – jedna z głównych potraw włoskich, istnieje wiele jej rodzajów, jednak początkowo, w wersji podstawowej był to płaski placek posmarowany sosem pomidorowym, posypany serem mozzarella i ziołami, obecnie do wypieku pizzy używa się ciasta drożdżowego.
• Lasagne, lasagna – tak nazywa się zarówno makaron który jest w postaci prostokątnych płatów, ale również danie przygotowywane na bazie tego makaronu.

                                    

• Ravioli – nadziewane pierożki, farsz zwykle robiony jest ze szpinaku, sera , mięsa lub warzyw.
• Tortellini – pierogi włoskie nadziewane mięsem, grzybami bądź serem, polane sosem pomidorowym i posypane serem.
• Szynka parmeńska, Prosciutto di Parma - surowa, podsuszana szynka przygotowywana z całych udźców wieprzowych z kością.

                                     

• Cannelloni – rodzaj włoskiego makaronu, który przypomina rurki o średnicy około 3 cm, nadziewane najczęściej sosem pomidorowym, beszamelowym oraz mięsem mielonym.
• Sery Włoskie – najbardziej znane włoskie sery to: parmezan, mozzarella, ricotta, mascarpone, gorgonzola, pecorino, grana padano.
• Oliwki i oliwa z oliwek – włochy są jednym z największych producentów oliwy na świecie, oliwa oprócz walorów smakowych posiada również niezastąpione walory zdrowotne, obniża poziom cholesterolu i zmniejszają ryzyko chorób serca.

                                            

Przykładowe desery włoskie

• Panna cotta – deser, który pochodzi z północnych Włoch, przyrządza się go z podgrzanej śmietany wymieszanej z żelatyną oraz wanilią, musem owocowym, skórką cytrynową, całość wylewa się do okrągłej foremki i czeka aż ostygnie, później przystraja się owocami lub sosem owocowym.

                                     

• Cannolo, cannoli – deser pochodzący z Sycylii, rurki z chrupkiego ciasta nadziane kremem z sera ricotta.


• Zabaglione, zabajone – deser pochodzący z Wenecji, przyrządzany jest na bazie żółtek, cukru, słodkiego likieru oraz serka mascarpone.
• Tiramisu – pyszny deser, w którego skład wchodzi warstwa biszkoptu nasączonego bardzo mocno kawą espresso oraz likierem Amaretto, następnie na tą warstwę nakłada się krem przygotowany z sera mascarpone, jajek, cukru i śmietany, na koniec całość posypuje się warstwą grubo zmielonych płatków gorzkiej czekolady lub kakao.

                                      

***

Italia

Geografia Włoch

Położenie

Europa południowa

Sąsiedzi

Państwo sąsiaduje z Francją, Szwajcarią, Austrią i Słowenią, oraz od wewnątrz San Marino i Watykanem.

Granica

Całkowita lądowa granica Włoch wynosi 1932,2 km.

Mapa włoch

Morza

Włochy oblewają wody kilku mórz: Śródziemnego, Liguryjskiego, Tyrreńskiego, Jońskiego i Adriatyckiego.

Linia brzegowa

Linia brzegowa jest dobrze rozwinięta, po zachodniej stronie półwyspu znajduje się wiele zatok (m. in. Napoleońska czy Salerno) i skalistych przylądków. Wybrzeże Północne i południowe charakteryzuje się górzystym terenem, natomiast jego środkowa część – nizinnym. Szeroka zatoka Tarenecka i nizinny półwysep Saletyński leżą na południowym wschodzie.

Wyspy

Wyspy to około 1/6 powierzchni kraju, a największe z nich to Sycylia (25,4 tys km²) i Sardynia (23,8 tys km²)

Góry

Na północy znajdują się Alpy, a Apeniny ciągną się na prawie całą długość półwyspu. Najwyższym punktem jest Monte Bianco di Courmayeur (4748 m n.p.m.), położony w masywie Mont Blanc.

Monte Bianco

Klimat

We Włoszech panuje klimat podzwrotnikowy o odmianie śródziemnomorskiej, wyjątek stanowią centralna część niziny Padańskiej i pas Alp (klimat umiarkowany, występowanie pięter).

Krajobraz

Krajobraz jest górzysty i wyżynny.

                                     

Rzeki

Kraj posiada gęstą sieć rzek. Najdłuższą rzeką państwa jest Pad (652 km). Inne długie rzeki to: Tyber, Arno, Reno, Ombrone, Salso i Tirso. 

*** 

Italia